Aleja Włókniarek

 Aleja Włókniarek, Marta Madejska

Od lat budowany jest wizerunek Łodzi jako miasta włókienniczego. Uczą się o tym łódzkie dzieci w szkołach i na wycieczkach do muzeów.  Spędzają czas wolny w pofabrycznej Manufakturze, albo przechadzają się ulicami nazwanymi na cześć fabrykantów, powszechnie uważanych za ojców założycieli “polskiego Manchesteru”. Znacznie rzadziej mają okazję dowiedzieć się o włókniarkach, setkach tysięcy kobiet, od wysiłku których zależał faktyczny sukces miasta. 

Włókniarki, w przeciwieństwie do bogatych fabrykantów, pozostały przez większość historii nieme. Nawet jedną z największych ulic w mieście nazwano “Aleją Włókniarzy” zamiast “Aleją Włókniarek”, jak gdyby to mężczyźni stanowili w Łodzi miażdżącą większość pracujących w przemyśle.  

Tym niemym dotychczas włókniarkom w swojej książce oddała głos Marta Madejska.  Autorka od ponad dekady zajmuje się historiami mówionymi, które jako metoda u swoich podstaw mają potrzebę udokumentowania doświadczeń tych ludzi i grup, których “tradycyjna” historia z różnych powodów nie słyszy. 

“Aleja Włókniarek” wyszła w 2018 r. nakładem Wydawnictwa Czarne jako reportaż. Tym, co ją wyróżnia, jest przebogata kwerenda i bibliografia. Prace nad książką trwały ok. 5 lat. W tym czasie autorka przejrzała niezliczone publikacje, w tym materiały prasowe sięgające XIX wieku i początków rozwoju przemysłu włókienniczego w Łodzi. Ogromu materiałów źródłowych dostarczyło też Etnograficzne Archiwum im. B. Kopczyńskiej-Jaworskiej w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Łódzkiego, w którym w okresie PRL zgromadzono wiele zbiorów o życiu robotnic, a których później nigdy nie wykorzystano, bo po upadku komuny ten temat “stał się niemodny”. Madejska przeprowadziła też wiele wywiadów z łódzkimi włókniarkami, stosując wspomnianą już historią mówioną. Efektem jej pracy jest barwna, choć jednocześnie parna i przyprószona bawełnianym pyłem, opowieść o życiu naszych przodkiń, którą każda łodzianka i każdy łodzianin powinni poznać.  

Autorka zabiera nas w opowieść o kobietach, które od XIX wieku zaczęły przybywać do miasta w poszukiwaniu pracy i lepszych perspektyw. O ich życiu codziennym, o problemach, z którymi musiały się zmagać i o tym, jak trwały pomimo politycznych zawieruch. Jak sama powiedziała, w tej opowieści jest wiele wrzecion, ale żadnej królewny i ani jednego księcia. Bo i życie naszych przodkiń rzadko bywało jak z bajki, ale może właśnie dlatego ich historia musi zostać usłyszana.  

Warto jeszcze wspomnieć o kulisach powstania tej książki. Marta Madejska nie jest łodzianką z urodzenia. Przyjechała tu na studia w 2010 roku, kiedy większość młodych ludzi z Łodzi uciekała. Włożyła wiele wysiłku w zrozumienie miasta, a efektem tego wysiłku jest właśnie “Aleja Włókniarek”. 

(autorstwo: Julia Gertner)